fot.Jacek Szyszko

Wraz z serwisem Dwory i Pałace Mazowsza, zachęcamy do poznania historii majątku, dworu i browaru w Radoniach.

Wieś Radonie po raz pierwszy wzmiankowana jest w 1447 roku. Należała wtedy do Święchny, córki zmarłej już Katarzyny z Radoń, wdowy po Jakubie z Goszczyna, która swą część ojcowizny odstąpiła za 20 kóp groszy Mikołajowi (synowi Grzegorza), Mikołajowi (synowi Szczepana) i Maciejowi (synowi Stanisława z Radoń). W 1452 roku należały do Szczepana Radonia, dwadzieścia lat później do Mikołaja Czarnego z Radoń. W 1493 roku Krystyn z sukcesorami - Jakubem i Janem z Radoń - sprzedali swą część w Radoniach Gotardowi z bratankami Mikołajem i Stanisławem za 16 kóp groszy w półgroszówkach. W 1497 roku część Radoń wziął w zastaw Wacław Izbiński h. Prawdzic, dziedzic pobliskiego Ossowca. W 1563 roku Radonie należały do Mikołaja Radońskiego h. Brodzic, a w 1584 roku do Radońskich h. Jasieńczyk. Na początku XVII wieku Radonie należały do Jacka Kalenkiewicza vel Kalinkiewicza ze Strupowa, sekretarza królewskiego. Sprzedał on je wraz z Dąbrówką w 1632 roku Manowskiemu. W połowie XVIII wieku należały do Marianny Gojskiej h. Doliwa, córki Franciszka (kasztelana czernihowskiego) i Zofii Stawskiej, zamężnej z Mateuszem Maciejem Kłopockim h. Rawicz, synem Michała i Konstancji Błędowskiej. Przed 1765 rokiem Mateusz nabył od żony Radonie wraz z Dąbrówką. Mateusz był kapitanem wojsk koronnych, łowczym rawskim (1761), cześnikiem (1763), podstolim (1766), podczaszym (1767), w końcu stolnikiem rawskim (1790). W 1768 roku nabył dzierżawę sielecką w ziemi gostyńskiej i odtąd pisał się starostą sieleckim. W 1767 roku Mateusz Kłopocki poślubił Aleksandrę Ursyn-Pruszyńską h. Rawicz, córkę Aleksandra i Rozalii Żydowskiej h. Doliwa. Małżeństwo nie trwało zbyt długo i para się rozwiodła. W 1782 roku Kłopocki poślubił Justynę Borek h. Wąż, córkę Jana Kantego (chorążego chełmińskiego) i Agnieszki Sudrawskiej. I tym razem małżeństwo nie było udane. W 1785 roku Mateusz był już rozwiedziony.

Do 12 kwietnia 1791 roku Radonie należały do Mateusza Grotch, stolnika rawskiego. Tego dnia nabyła je Antonina z Królikowskich Piotrowska. Aktem z dnia 31 lipca 1793 roku sprzedała je Antoniemu Grothusowi h. wł., synowi Jana i Klary Hornowskiej. Antoni był pisarzem grodzkim księstwa żmudzkiego, a także sekretarzem Rady Nieustającej w Departamencie Sprawiedliwości. Był również generałem adiutantem króla Stanisława Augusta. Żonaty z Eufemią Grabowską h. Kemlada, córką Wojciecha i Elżbiety Gomolińskiej. W 1777 roku otrzymał w dożywocie wsie Pożyżmę i Kopsty. Był również właścicielem Trzebienia i Wilczej Woli, które w 1790 roku sprzedał bratu - Tadeuszowi. 21 czerwca 1796 roku sprzedał Radonie Piotrowi Czołhańskiemu. Antoni Grothus zmarł 31 lipca 1823 roku w wieku 80 lat.

Piotr Czołhański h. Sas był dziedzicem miasta Łask, a także Prażmowa, gdzie około 1800 roku wzniósł kościół. Pełnił funkcję Radcy Województwa Mazowieckiego, Szambelana Królewskiego, a także Dyrektora fabryk żelaznych. Żonaty z Józefą Chmielewską, z którą miał synów: Piotra Jana (1792) i Wincentego Józefa oraz córki: Józefę Teresę, Elżbietę, Zofię i Wiktorię. Zmarł 5 stycznia 1833 roku w wieku 78 lat.

W latach 1800-1804 Radonie należały do hrabiego Karola Bronikowskiego. W tym czasie w majątku znajdowała się cegielnia, młyn wodny i dwie karczmy. 9 czerwca 1804 roku nabyła je za 18.416 talarów Wirydianna Fiszer z domu Radolińska h. Leszczyc.

Wirydianna urodziła się w 1761 roku. Była najstarszą córką Józefa (chorążego wschowskiego, właściciela majątku Łobżenica) i Katarzyny z Raczyńskich h. Nałęcz. Urodziła się jako czwarte dziecko Józefa i Katarzyny. Poprzedni trzej bracia zmarli w wieku niemowlęcym. Wirydianna przyszła na świat ledwie żywą, jej wygląd nie zapowiadał urody. W latach późniejszych ojciec, pytany o zdanie na temat swych trzech córek odpowiadał: młodsze są udane, a starsza także nie najgorsza. Sama Wirydianna pisała o sobie w pamiętniku, iż była brzydka.

Po urodzeniu została oddana pod opiekę babki, Wirydianny z Bnińskich h. Łodzia, której zawdzięcza swoje imię. W domu babki w Wyszynie mieszkała do piątego roku życia. Następnie rodzice sprowadzili ją do siebie, do Łobżenicy, gdzie rozpoczęła swą edukację pod opieką guwernantki pochodzącej z Brabancji. Podczas konfederacji barskiej wraz z rodzicami wyjechała do Gdańska, gdzie spędziła 1,5 roku. Następnie mieszkała w Głogowie i Poznaniu. Po upadku konfederacji wróciła z rodzicami do Łobżenicy, gdzie kontynuowała naukę pod okiem księdza Perettiego. W czasie I rozbioru Polski ponownie zamieszkała u babki - tym razem w Chobienicach. Ze względu na koszty utrzymania rodzice pozostawili ją tam na dłuższy czas. W wieku 25 lat mieszkała z rodzicami w majątku Winna Góra.

Przeczytaj całą historię dworu w Radoniach


DIPP to strona, której zadaniem jest uchronienie od zapomnienia opuszczonych i zdewastowanych obiektów rezydencjalnych na terenie Polski. Naszym celem jest również zwrócenie uwagi na regionalne dziedzictwo kulturowe - każde województwo ma odrębnego redaktora i odrębną stronę www. Wspieramy instytucje kultury oraz prywatnych właścicieli dworów i pałaców, którym tak jak nam zależy na poprawie stanu technicznego danych obiektów oraz promocji dworów i pałaców jako ważnych części lokalnego oraz ogólnokrajowego krajobrazu kulturowego. Zachęcamy serdecznie do dzielenia się swoimi wspomnieniami, zdjęciami, wszystkim tym, co jest związane z danym miejscem. Każdą informację na pewno wykorzystamy na stronie.

Polub nas na Facebook