Ten rok miał być inny. Historię i tradycje Żydów, w szczególności Żydów z Grodziska Mazowieckiego, mieliśmy poznawać w sierpniu. Epidemia SARS CoV-2 popsuła nieco plany I edycja Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim odbędzie się dwutorowo we wrześniu – stacjonarnie i w sieci. Od 12 do 18 września w Parku Miejskim, przestrzeniach Mediateki i Biblioteki Publicznej, w Poczekalni PKP na Dworcu Głównym, restauracji The Park oraz w Kinie Wolność znajdującym się w Willi Radogoszcz Stowarzyszenie Nowa Kultura i Edukacja oraz Wydawnictwo Taurus Edukacja i Kultura będą przywracać pamięć miasta. Przypomnimy, że Grodzisk Mazowiecki przed wojną zamieszkiwali Żydzi, że było tu wiele żydowskich budynków – dziś nieistniejących.
Poznamy ich historię i tradycje, posłuchamy żydowskich utworów lub nawiązujących do muzyki klezmerskiej. W części koncertowej wystąpią Remek Hanaj i Paweł Nowicki (Nagrania terenowe snów) oraz Shofar – koncert w Grodzisku Mazowieckim będzie ledwo trzecim występem na żywo po reaktywacji. Trio wystąpi z nowym materiałem, który ukaże się na płycie pod koniec tego roku. To w sobotę, a w niedzielę Paweł Szamburski w repertuarze Moshe Beregowskiego, kwartet MELECH grający kompozycje Mordechaja Gebirtiga i reprezentant Łodzi, zespół Jidyszkajt. Na zamknięcie festiwalu, 18 września, w restauracji The Park wystąpi DJ Fagot, czyli Grzegorz Fajngold, łódzki artysta, członek takich zespołów jak 19 wiosen, Już nie żyjesz, Demolka.
Codziennie od poniedziałku do czwartku w Kinie Wolność odbywać się będą pokazy w ramach Klubu Filmowego Ambasady Izraela w Polsce. Przygotowaliśmy cztery produkcje:
Przyjeżdża orkiestra, Swat, Ruszanie pod górę i Moja kochana siostra. Tegoroczna, pierwsza edycja Festiwalu Kultury Żydowskiej, odbywa się pod nazwą Dybuk z Grodziska, dlatego w piątkowy wieczór, na zakończenie festiwalu, w Kinie Wolność przypomnimy kultowy film Dybuk z 1937 roku.
Nie oszczędzamy miłośników książek i dla nich też przygotowaliśmy wydarzenia – w sobotę, pierwszego dnia festiwalu (12.09) organizujemy spotkanie autorskie z Mikołajem Grynbergiem wokół jego najnowszej, wydanej przez Wydawnictwo Czarne książki, Poufne. We wtorek, 15 września, w Poczekalni PKP spotkamy się z przedstawicielami stowarzyszenia Odkrywamy Bliskie Historie z Grodziska Mazowieckiego, bo NGOs szykuje na koniec roku premierę książki Abyś mogła powiedzieć, dzienników pochodzącej z Grodziska Mazowieckiego Żydówki, Fajgi Burman. W środę natomiast premiera stworzonego specjalnie na zamówienie Festiwalu komiksową planszę o Marku Edelmanie w Grodzisku. Michał Rzecznik, scenarzysta, kulturoznawca, rysownik i twórca komiksów, wgłębił się w historię Marka Edelmana, który po upadku Powstania Warszawskiego ukrywał się w Grodzisku Mazowieckim.
Nie zapominamy o sztuce. 12 września w przestrzeni Poczekalni PKP zaprezentujemy wystawę „MAREK EDELMAN. CZŁOWIEK” (ekspozycja będzie czynna do zakończenia festiwalu, czyli 18 września), a dwa dni później w Mediatece będzie można zobaczyć prace Georgii Nowak, polsko-żydowsko-australijskiej artystki. Wystawę „ŚLADY / TRACES” otwieramy 14 września.
Dzieci i młodzież czekają atrakcje w ramach warsztatów z druku 3D (Dybuk w 3D) organizowanych w Bibliotece Publicznej (wtorek, 15 września) oraz zabaw manualnych prowadzonych przez Miriam Synger. Miriam przygotuje również jednoosobowy teatrzyk. W piątek natomiast stowarzyszenie HaKoach zaprosi na grę Elementarz HaKoach poświęconą kulturze żydowskiej.
Istotną rolę Festiwalu Kultury Żydowskiej pełnią kwestie społeczno-historyczne.
Przypomnimy mieszkańcom, dlaczego ulica Obrońców Getta nosi właśnie taką nazwę i jak wyglądała granica getta, którą – podczas spaceru z mieszkańcami i osobami zainteresowanymi – oznaczymy na chodnikach Grodziska Mazowieckiego (środa, 16.09). W czwartek w Mediatece odbędzie się panel ekspercki poświęcony przywracaniu pamięci miast, czyli co przedstawiciele urzędów miejskich robią, aby miasta nie zatraciły pamięci o swojej przeszłości. Wypowiedzą się Łukasz Nowacki (ekspert ds. historii w Grodzisku Mazowieckim), Adam Sitarek (Centrum Dialogu im. Marka Edelmana), Maria Nowakowska (Łódzki Detal, ekspertka ds. historii i architektury). Spotkanie poprowadzi Prezes Stowarzyszenia Nowa Kultura i Edukacja, Piotr Strzemieczny.
W ramach działań w sieci stowarzyszenie i wydawnictwo Taurus przygotowały filmy dokumentalne poświęcone Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi oraz cmentarzowi żydowskiemu w Grodzisku Mazowieckim, a także krótkie programy kulinarne skupiające się na barwnej kuchni izraelsko-żydowskiej.
Festiwal promują krótkie wizualizacje autorstwa Renaty Gąsiorowskiej (W domu – HBO) z muzyką Joanny Szumacher: Synagoga (nie istnieje; mieściła się w obecnym układzie ulic Obrońców Getta i 17 Stycznia), Cmentarz (nadal istnieje; w okrojonej formie przy ul. Żydowskiej), Szkoła (budynek nadal istnieje, ale jest to obecnie dom mieszkalny; żydowska szkoła funkcjonująca do roku 1938, dziś przy ulicy Limanowskiego, między Konspiracji a Piłsudskiego). Miasto zostanie zaprezentowane w tygodniu poprzedzającym rozpoczęcie Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim.
Każda kolejna odsłona Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim będzie mieć swoją edycję tematyczną. Zaczynamy od dybuka, niespokojnej duszy błąkającej się na ziemi. Co się z nim wiąże? Dlaczego dybuk nie może odejść? Na to i wiele innych pytań odpowiemy między 12 a 18 września. Inauguracja w Parku Miejskim.
Wydarzenia stacjonarne będą relacjonowane na żywo i dostępne w sieci.