23 kwietnia zmarł Andrzej Pettyn. Człowiek odchodząc, pozostawia po sobie pustkę odczuwalną przede wszystkim przez najbliższych. Andrzej Pettyn uczynił najbliższymi niemal wszystkich, którzy Go znali w życiu prywatnym, zawodowym i w różnorodnej działalności społecznej. I chociaż choroba przez ostatnie 4 lata ograniczyła jego udział w życiu Milanówka, wciąż czekaliśmy na Jego kolejną nową książkę. Już jej nie napisze. Teraz trudno będzie mówić o Milanówku: „miasto magiczne” - tak, jak po wycięciu lasu w centrum miasta mówić: „Milanówek – miasto ogród”. O „magii” miasta stanowią ludzie niepowtarzalni swoja pasją twórczą i miłością do miejsca, w którym żyją. Wraz z odejściem Andrzeja część tej magii stała się przeszłością – pustką po wyciętym lesie.
Pozostawiam zawodowym biografom opis Jego drogi życiowej. Dla mnie wspomnienie o nim to epizody, zdarzenia, które zetknęły nas dzięki Jego niesamowitej aktywności społecznej i kulturalnej.
Poznałem Andrzeja, gdy moja żona – nauczycielka, zarażona Jego sentymentem do Milanówka tworzyła Szkolne Koło Miłośników Milanówka i pomagała Mu organizować dla młodzieży konkursy wiedzy o Milanówku. O młodzieży pamiętał zawsze. Wiem o co najmniej kilku studenckich pracach dyplomowych na tematy związane z Milanówkiem, powstałych z Jego inicjatywy i pod Jego opieką.
We wniosku o nadanie Mu odznaczenia „Milanowskiego Liścia Dębu” (2009) czytamy:
[…] Rekomendując do nagrody Liścia Dębu osoby zasłużone dla Milanówka – trudno o ważniejszą dla miasta postać niż Andrzej Pettyn. Trudno znaleźć osobę, która w istotniejszy sposób przyczyniłaby się do upowszechnienia wiedzy o mieście, która tak bardzo osobiście ukochałaby Milanówek. Andrzej Pettyn to od lat doskonały ambasador Milanówka na zewnątrz i zarazem animator wielu działań na rzecz miasta, na niwie kulturalnej, historycznej oraz wydawniczej. […] Zygmunt Broniarek pisał o Nim: Jeżeli Andrzej Pettyn mówi o podwarszawskim Milanówku, że ma Genius Loci czyli swego Dobrego Ducha, to ja powiem, że sam pan Andrzej jest Spiritus Movens życia kulturalnego tego miasta. To stwierdzenie w doskonały sposób podsumowuje różnorodne aktywności Pana Andrzeja na rzecz miasta. […]
Andrzej Pettyn był przede wszystkim dziennikarzem Polskiego Radia. Swoje audycje poświęcał bardzo często sprawom Milanówka, głównie jego historii. W życiu zawodowym znany był także jako esperantysta. Tworzył oddział Polskiego Radia nadający audycje w esperanto.
Jego wkład w życie kulturalne i świadomość historyczną mieszkańców Milanówka jest nie do przecenienia. Przede wszystkim był współzałożycielem (1994), a od 2001 r. wieloletnim prezesem Towarzystwa Miłośników Milanówka (TMM) – organizacji, której celem było nieustanne zgłębianie i promowanie tradycji miasta, szczególnie wśród jego mieszkańców. Promocja Milanówka, która stanowiła istotną część działalności TMM, dokonywała się przede wszystkim poprzez spotkania z ludźmi, archiwizowanie i utrwalanie prywatnych historii mieszkańców Milanówka. Drugim, jakże ważnym filarem działalności Towarzystwa było wydawanie publikacji dotyczących miasta. Są to pozycje niezwykłe, ponieważ przemawiają do czytelników głosami dawnych lub obecnych mieszkańców, którzy noszą w pamięci, nie długą ale ciekawą historię tego podwarszawskiego miasteczka. Andrzej Pettyn faktycznie był Spiritus Movens wszystkich tych przedsięwzięć. Publikacje jego autorstwa, lub pod jego redakcją, są doskonałą wizytówką miasta. Czuje się w nich głęboki szacunek dla jego tradycji i przeszłości. Wśród publikacji trzeba wymienić choćby: „Kiedy Milanówek był stolicą” (1999), „Milanówek – mały Londyn” (2004), Milanówek miejsce magiczne” (2005). Andrzej Pettyn jest też współautorem albumów: „Letnisko Milanówek” (2006) oraz „Milanówek w dokumencie i fotografii” (2008). Był także twórcą i redaktorem kwartalnika „Milanówek”. Od 2015 r., gdy organizacja przekształciła się w Milanowskie Towarzystwo Letnicze pozostał jej wiceprezesem. W październiku 2019 r., mimo poważnych problemów zdrowotnych Andrzeja Pettyna, została wydana jego książka: „Śladami Fryderyka Chopina w Milanówku”.
Wiele Jego publikacji powstawało jako wywiady z „ciekawymi” ludźmi. Miał talent w odkrywaniu takich ludzi. Często widywałem, gdy na wysłużonym reporterskim magnetofonie z mikrofonem w ręku nagrywał kilometry taśm. Wiele godzin ślęczał w bibliotekach w poszukiwaniu informacji źródłowych o bohaterach wywiadów. Miał równocześnie to szczęście, że Hanna Pettyn, wierna towarzyszka życiowa, była zawsze redaktorką, korektorka i najważniejszą recenzentką Jego twórczości.
Andrzej Pettyn był niestrudzonym promotorem Milanówka. W Polskim Radiu, czy lokalnym Radiu Bogoria można było regularnie słyszeć przygotowane przez niego audycje przybliżające dzieje miasta, ciekawostki sprzed lat, niezwykłe losy mieszkańców. Sposobem na promocję miasta były też spacery po Milanówku prowadzone przez Andrzeja Pettyna dla czytelników „Życia Warszawy”. Poczucie odpowiedzialności za swoje miasto znajdowało także wyraz w pracy Andrzeja Pettyna w Radzie Miasta oraz Radzie Powiatu Grodziskiego. Jego dźwięczny „radiowy” głos przykuwał uwagę słuchaczy, gdy prowadził uroczystości miejskie, spotkania kulturalne czy audycje radiowe.
Osobny rozdział w jego życiorysie stanowi nauczanie języka esperanto w gazetach i czasopismach, jak „Tygodnik ITD.”, „Gazeta Podlaska”, „Dziennik Bałtycki”, „Nowa Wieś”. W tej ostatniej w okresie poprzedzającym wejście Polski do UE zainicjował akcję popularyzowania nauki języków obcych (angielski, niemiecki) w środowiskach wiejskich.
Gdy w październiku 2005 r. powołano do życia Milanowski Uniwersytet Trzeciego Wieku (MU3W), przez cały rok akademicki 2005/06 Uniwersytet był jedną z form działalności Towarzystwa Miłośników Milanówka, pod szczególną opieką prezesa TMM. Dzięki zaangażowaniu się Andrzeja Pettyna i jego rozlicznym kontaktom zajęcia w MU3W prowadzone były przez wyjątkowych wykładowców i prezenterów. To jemu Uniwersytet zawdzięczał sukces pierwszego roku działalności. Choć po roku MU3W zaczął działać już samodzielnie, dzięki Andrzejowi współpraca między TMM i MU3W pozostała żywa. Był członkiem Rady Programowej Uniwersytetu. W latach 2011-2014 działał jako redaktor naczelny wydawanego przez MU3W periodyku „Gazetka MU3W” – w tym okresie wydano 26 numerów pisma. Współpracując z nim, zarówno wówczas jak i później, gdy kłopoty zdrowotne zmusiły Go do przekazania mi obowiązków redaktora, byłem pod ogromnym wrażeniem jego profesjonalizmu dziennikarskiego i pracowitości.
O sobie mówił: „Znajomi nazywają mnie typowym pracoholikiem, a ja nie zauważyłem, iż od 13 lat jestem na emeryturze”.
I jeszcze garść encyklopedycznych informacji o dowodach uznania dla Jego działalności.
Ministerstwo Kultury i Sztuki przyznało mu odznakę Zasłużonego Działacza Kultury. Nadzwyczajny Zjazd Członków Mazowieckiego Towarzystwa Kultury (MTK) w maju 2008 r. nadał mu godność Członka Honorowego MTK „za szczególne zasługi dla rozwoju kultury Ziemi Mazowieckiej”. W listopadzie 2008 r. z okazji 10-lecia Powiatu Grodziskiego kapituła honorowego wyróżnienia „Mecenas Kultury” nadała mu „Za wybitną działalność we wspieraniu działalności kulturalnej na terenie Powiatu Grodziskiego - medal „Mecenas kultury”. Jest też laureatem nagrody – statuetki Milanowski Liść Dębu (2009).
Laureat nagród dziennikarskich krajowych (I nagroda Prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji za popularyzacje kultury polskiej w świecie” – 1986) i zagranicznych: Wiedeń 1970 – „za upowszechnienie wiedzy o Polsce - ojczyźnie esperanta; Walencja 1993 - japońska nagroda ONISABURO DEGUCHI „za wkład w budowanie porozumienia między narodami w audycjach Polskiego Radia”. Z okazji 80-lecia Polskiego Radia przyznano mu Honorową Odznakę Polskiego Radia SA.
W czerwcu 2019 r. zostały złożone do Rady Miasta Milanówka wnioski (między innymi przez Stowarzyszenie Pamięci Rodzinnej) o przyznanie Andrzejowi Pettynowi tytułu Honorowego Obywatela Miasta Milanówka. Niestety, nie doczekał rozpatrzenia wniosków… Spieszmy się kochać ludzi…
Michał Inkielman