15 kwietnia 2024 roku zmarła wybitna socjolog i analityk polityczny prof. Jadwiga Staniszkis. W przyszłym tygodniu ukończyłaby 82 lata. Mieszkała w Podkowie Leśnej, której była Honorową Obywatelką.

Jadwiga Maria Staniszkis urodziła się 26 kwietnia 1942 w Warszawie. To wybitna polska socjolog, od 1992 profesor nauk humanistycznych i profesor Uniwersytetu Warszawskiego, laureatka Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej otrzymanej w 2004 roku. Najczęściej cytowana polska socjolożka za granicą.

Przetrwała najtrudniejsze momenty życia, ponieważ zawsze miała własny świat. Mówiła o sobie, że jest autystyczna. Całe dzieciństwo było związane z różnymi sytuacjami, które w sumie można nazwać „misterium strachu”, w powojennym zrujnowanym Gdańsku.   O swoim życiu, o którym można by nakręcić nie jeden film, napisała w książce „Życie uczuciowe i umysłowe". W dzieciństwie chciała zostać reżyserem, przerabiała bajki na sztuki, wystawiała je z udziałem innych dzieci. Urodziła się podczas II wojny światowej w Warszawie, jako córka Marii Staniszkis, adwokat i radcy prawnej o wyrazistych narodowych poglądach oraz równie prawicowego Witolda Wincentego Staniszkisa, który walczył w kampanii 1939 r., a po klęsce stolicy ukrył w grobowcu na Bródnie żołnierski mundur i poszedł walczyć do lasu. Dziadek Witold Teofil Staniszkis był posłem na Sejm z ramienia endecji.
Ukończyła studia w Sekcji Socjologicznej Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie pracowała jako asystentka. Zajmowała się naukowo socjologią polityki, teorią socjalizmu i postkomunizmu oraz transformacją polityczno-gospodarczej w Europie Środkowo-Wschodniej.
Staniszkis uczestniczyła w wydarzeniach Marca 1968 r., za co straciła stanowisko na uczelni. Wówczas trafiła do aresztu na dziewięć miesięcy. Pracę doktorską zaczęła pisać w czasie aresztowania, a obroniła ją pracując jako nauczycielka w szkole pielęgniarskiej. W 1971 r. obroniła doktorat, a w 1978 r. uzyskała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dziedzinie socjologii.

Do pracy w Instytucie Socjologii przywrócono ją dopiero w 1981 r. W sierpniu 1980 r. została zaproszona przez Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku do udziału w negocjacjach ze stroną rządową. Weszła w skład Komisji Ekspertów MKS. Po zawarciu porozumień sierpniowych i utworzeniu NSZZ „Solidarność” doradzała związkowcom. O związku z "Solidarnością” napisała w książce „Poland’s self-limiting revolution”. W monografii w języku angielskim opisała samoograniczającą się rewolucję, krytyczną wobec Solidarności, dlatego po polsku została wydana dopiero w 2010 r. Staniszkis od początku sceptycznie odnosiła się również do transformacji ustrojowej w Polsce. Jak mówiła m.in. w wywiadzie dla Polskiej Agencji Prasowej, wspomniana "utopia z czasów Solidarności nie została zrealizowana.

Na uczelni prowadziła bogate życie towarzysko-naukowe-polityczne, obok takich osób jak Adam Michnik, Antoni Macierewicz, Aleksander Smolar, Leszek Kołakowski, Zygmunt Bauman czy Jan Lityński.

Po transformacji ustrojowej pracowała między innymi w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, zasiadała w Komitecie Socjologii PAN. Wykładała na  Wydziale Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, w Wyższej Szkole Biznesu – National-Louis University w Nowym Sączu oraz m.in. w UCLA, na Uniwersytecie Harvarda, Uniwersytecie Michigan, a także w Chinach, Japonii i Tajwanie. Była stypendystką w Wilson Center w Waszyngtonie. Jest autorką wielu książek socjologiczno-politologicznych, w których podejmowała problemy transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej w Polsce oraz Europie Środkowej i Wschodniej.

Miała wielu wrogów, politycy za nią nie przepadali, ale ją szanowali. Zależało jej na gruntownej reformie państwa, wyrównaniu nierówności społecznych, edukacji społeczeństwa, zakończeniu etapu postkomuny i polaryzacji społecznej. W ostatnich latach krytykowała PiS.

"Konieczna jest zmiana pokoleniowa w polityce. Agresja prezesa PiS rodzi kolejną agresję. To budowanie kolejnych podziałów, co jest przerażające. Dużą rolę do odegrania mają media, które powinny wyciszać sytuację i pokazywać wartości bardziej uniwersalne i wspólne" – powiedziała prof. Staniszkis w jednym z ostatnich wywiadów.

Prof. Staniszkis wycofała się z życia publicznego w 2021 roku. Dwa lata później jej córka Joanna ujawniła, że matka zmaga się z szybko postępującą chorobą Alzheimera. Zmarła w wieku 81 lat. Odeszła pozostając wierna sobie. Za czerwoną szminką ukrywała dużo więcej, niż tylko bliznę.
Pogrzeb profesor Jadwigi Marii Staniszkis odbędzie się w czwartek 25 kwietnia w kościele w Podkowie Leśnej.

To może Cię zainteresować: